Kahramanın, Dr. Narin'in kayıp oğlunu ararken işlediği cinayet, öldürdüğü kişi­nin aslında adaşı mı, yoksa bizzat kendisi mi olduğunun okurda tartışma yaratmasıyla dalgalanırken, zekice yapılan göndermelerde okuyanda oldukça keyifli bir heyecan ya­ratıyor.

Edebiyatın üstünlüğü, somut tarihsel olayları ve nitel sıçramaları bir süre ge­ridenizlemek, ama sonunda, belirli bir zamanın ardından, değişimin metaforlarmı kahramanlar nezdinde canlandırmak biçiminde ortaya çıkıyor.

Yeni Hayat, Türkiye'ye özgü ve yerli bir sesin, bir değişimin, olağanüstü bir atmosferle canlı tutulduğu, sonra da yoğun yabancılaştırma efektleriyle düş ve gerçek arasındaki sınırda yaşananların/yaşandığı sanılanların tepkiselleşmiş bir jargonla dile getirildiği önemli bir roman olmasını buna borçlu.

Bir cinayete kurban giden Devlet Demir Yolları'ndan emekli müfettiş Rıfkı Amca'nın yazdığı ve okuyanların herbirinin başına bir belâ ören Yeni Hayat adlı kitabın yazılış serüvenini ve geçmişini arayan roman kahramanı, bu kitabın imlediği meleklerin,kaza­dan cinayete, kopuştan ayrılığa, aşktan yeni bir hayata kadar yaşamın her duygu fırtı­nasında karşısına çıktığını kavrar. "Yeni Hayat Karamelaları"nda rastladığı meleklerin izini istasyon istasyon, şehir şehir, kasaba kasaba arar. Sonuçta, tükenen hayatlar, acımasız bir değişim ve aşk acısı, büyülü bir dünyanın kristallerini parçalar.

Orhan Pamuk, Yeni Hayat'ın son bölümlerinde, Dostoyevski'nin kimi romanlarında rastladığımız şekilde, okur ile söyleşi yaparak oluşturur romanın kurgusunu. Bu, kurmacabir dünyanın basit metaforlarmı yaratmaktan öte, kimi zekâ oyunlarını, ger­çekten bir oyun biçiminde okur ile paylaşmak kaygısından kaynaklanır. Yazar, bu bölüm­lerde okuru da sorguya çekerek, ona romandaki bazı ayrıntıları sorma cüretini/cesare­tini gösterir!

Orhan Pamuk'un yapıtmdaki yerli mesaj,aslında eşiğini çoktan çiğneyip içine geçtiğimiz o yeni hüzünlü dünyanın endişelerini yansıtır. "OPA" tıraş sabunundan Celal Salik'in köşe yazılarına, Dr. Narin'in Gülizar, Gülendam ve Gülcihan adlı üç kızından Serkisof marka Rus saatine, Pertev ile Peter adlı resimli romandan Kenan Evren Lisesi'ne, hatta kasabalardaki Atatürk heykellerinden PKK'ya kadar uzanan bu yerli çığlık, Orhan Pamuk'un modernistanlatımına sadece bir çeşni katma özelliğinin ötesin­de, sağlam bir kurguyadikkat çeker. Bu, okuyanlarda kimi kez postmoderngibi görünen ama klâsiktadı ağır basan bir estetiği, kimi kez de Allah-Melek-Azrail üçgeninde beliriveren retorikbir dünyanın canlanışını çağrıştırır.

Öylesine ustalıkla tasarlanmış bir kurmacadır ki bu, ayrıntılar hiçbir koşulda çelişkiye düşmeye meydan vermeyecek ölçüde sağlamdır. Sıradan bir rastlantı sonucu ro­mana girdiğini sandığımız basit bir sivrisinek dahi birkaç bölüm sonra yeniden karşımıza çıkacak ve roman kahramanının hışmına uğrayacaktır.

Yeni Hayat'ta, bırakın boşuna yazılmış bir sayfayı ya da paragrafı, sıradan bir kelimeyi bulmak dahi olanaksızdır: Ustalığın yanı sıra son derece bilinçli bir örgü ve şaşmaz bir kurgusal disiplin, romanın akıcı, şaşırtıcı ve sarsıcı oluşunu sağlar. Bu açıdan, yazı'nın disipline edilmiş estetiği de okuyanda sürekli bir güven duygusu ve sürpriz beklentisi uyandırır.

Öte yandan, demiryollarının gelişmesini savunan Rıfkı Amca'nın çabaları ile karayollarının bugünkü yoğun gelişimi arasındaki paradoks, bir bakıma kurgunun yarat­tığı güncel göndermeye de ortam hazırlar: Sona ermekte olan eski hayatve taşıdığı kimi toplumcu motifler ile başgösteren yeni hayatve neden olduğu acımasızca değişim!

Yeni Hayat, çıktığımız ya da çıkacağımız her yolculukta aradığımız şeyin bir kez daha izine rastlamanın şaşırtıcı paranoyası, aşkın dizginlenemeyen içsel coşkusu ve tren düdüklerinin hüznü ile ani otobüs frenlerinin ölümcül çağrışımını bilinç-altımızdan usulca çıkararak, gözlerimizin önüne ansızın koyuveren bir masal dünyası adeta...